Իսլամական քաղաքակրթություն

Աշխարհի սկզբից մինչև հիմա յուրաքանչյուր ազգ, յուրաքանչյուր ժողովուրդ ունեցելէ դավանանք՝կրոն, որը առաջնորդել է մարդուն, որի արծարծած թեմանները ունեցել են կենսական բնույթ:   Կա պնդում, որ կրոնը առջացել է մարդու երևակայությունից. ≤Մարդ արարածը, իբրև մի թույլ էակ, շրջապատված լինելով ահեղ բնութեան բազմազան արհավիքներով, ամեն մի քայլափոխում հանդիպելով անհասկանալի, անընբռնելի երևույթների, բնականաբար երևակայությունը պիտի ստեղծէր մի կամ մի քանի գերբնական ոյժեր, որոնց գթութիւնն ու օգնութիւնն անհրաժեշտ էր կրիտիկակա րոպէներում≥¹: Հենց այսպես է ստեղծվել նախնական կրոնը:

Կրոնը լինելով մտքի, երևակայության, հոգեկան պահաջների արդյունք չէր կարող մնալ անփոփոխ: Այն ձևափոխվել է, բարեկարգվել է նույն չափով, ինչ զարգացել է մտավոր աշխարհայացքը:  Կրոնը մեծ դեր խաղալով մարդու կյանքում, խաղացել է նաև ազգերի հարաբերությունների վրա: Պատմության մեջ ճակատամարտերը բացի տարածքային ամբողջականության հարցից եղել են նաև դավանքի պատճառով: Հայկական պատմության մեջ շատ է հիշատակվում Իսլամականությունը՝ համարելով իսլամի զավակներին հայերի առաջին թշնամին, մինչ օրս էլ մենք շրջապատված ենք մուսուլմանական երկրներով, որից էլ գալիս է քաղաքական դիրքորոշումներն և այլն: Իսլամը լինելով ամենավերջին և ամենանոր կրոնը, ետ չի մնում իր գաղափարներով և հետնորդններով:  Իսլամի²  հայրենիքը ընդունված է ասել, որ Արաբիան է:  Տեղանքում ապրող արաբները բաժանված էին մանր ցեղերի, որոնցից յուրաքանչյուրը բացի առանձին Շեյխից ուներ նաև առանձին պաշտպանմունք: Նրանց առաջին գաղափարը անմահություն էր, որին հասնելու համար խետք է վարեին առաքիի կյանք: Հին ժամանակներից սկսած Արաբիայի գլխավոր քաղաքը եղել է Մեքան, որը նշանավոր էր իբրև սրբատեղի, որովհետեև հենց այդ քաղաքում էր գտնվում Իսմայէլեի կառուցած ՔԷաբեն^3:   Արաբական մանր ցեղերը ներքին անբարենպաստ իրավիճակի պատճառով չէին կարողանում համախմբվել և ստեղծել մեկ ընդհանուր կրոն: Ժամանակակից Իսլամական սուրբ գրքերում ասվում է, հրաշք մարդու մասին, որը ուներ հրաշք ձեռքեր, խոսքը Մահամեդի⁴ մասին է, որն էլ համախմբեց ամբողջ արաբական աշխարհը և ստեղծեց մեկ ըդհանուր կրոն՝ Իսլամականություն:  

Երբ ընտրված գրականությունցի կարդում էի Իսլամի պատմությունը, հանդիպեցի շատ նմանություններ Աստվածաշնչի փաստերի հետ:  Քրիստոնիանների համար Հիսուս Քրիստոսը Աստծու զավակն է և իր կողմցի ուղարկվել էր երկիր, Իսլամի մեջ Մահմեդը Ալլահի որդին է, որը ուներ շնորհ բուժելու, այնպես, ինչպես Քրիստոսը:  Քրիստոսին բազմիցս են հալածել իր քարոզների համար, որին արժանացել է նաև Մահմեդը:  Ասվում է նաև որ Մահմեդը, Աբրահամը և Հիսուսը դուրս էին եկել ճամփորդության Երուսաղեմ, և հենց դրա ժամանակ է առաջին անգամ Մահմեդը լսել Աստծու ձայնը և բացակաչել.  ≤ջուրը՝ մովսիսիական, գինին՝քրիստոնեական, կաթը՝իսլամական կրօնն է Եթէ Մահմեդը խմեր ջուրը կըխեղդվեր, եթէ խմէ գինին, կընկնի մոլորության մեջ, իսկ կաթը թէ նրա և թէ նրա բոլոր հետեւողների կըկանդնեցնէ Աստծոյ ուղիղ ճանապարհի վրա:.≥  Նմանությունները շատ են նաև գաղափարների մեջ(սրան այս անգամ չեմ անրադառնա):  Մահմեդի ճամփորդություններից և երևակայությունից է ստեղծվել իսլամական գաղափարախոսությունը, ավանդույթները, առաջին չադրան կապել է իր կինը Քադիջեն, որը իսլամական ժողովրդի ամենաամուր ավանդույթն է:  Մեքայի սև քարի վրա մահանում է իր կինը, Մահմեդը գնում է ուխտագնաթության դեպի Մեքա: Մինչ օրս իսլամական ժողովուրդի ուխտատղին Մեքայի Սև քարն է:

Մահմեդի Հիջրան (փախուստը) պատահեց 622 թվականին, այս թվից են մահմեդականներն հաշվում տարեթիվը:  Մահմեդը արշավանքներ կատարեց թշնամի ցեղերի դեմ, ստիպելով ընդունել Իսլամ: Նա քարոզում էր, որ նույնիսկ սրով, բռնի ուժով դավանափոխ լինեն:  Ղուրանի  պատվիրանները նա մեծ մասամբ հարմարեցնում էր շրջապատին, սակայան նախապատիվ էր համարում սեփական շահերը: Օրինակ սկզուղ Ղուրանում թույլատրվում էր միայն մեկ կին ունենալ, սակայն երբ Մահմեդը զգաց մի քանի կին ունենալու կարիք Ղուրանում պատվիրաններ ավելացրեց բազմակնության վերաբերյալ: Սկզբում արաբիայի կանայք ազատ-համարձակ էին, զրուցում էին անծանոթ տղամարդկանց հետ չէին հագնում չադրա, բայց երբ Մահմեդը սկսեց կասկածել իր կոնջը դավաճանության մեջ  Ղուրանի պատվիրաններում սահմանափակեց կնոջ ազատությունը:   Մահմեդը սկսեց քարոզել 612-622 թվականներին, մահացավ 632 թվականին⁵, թողնելով բազմաթիվ մահմեդականներ, գրեթե կազմավորված կրոն:  Մերօրերումմարդկության գրեթե կեսը (200 մլն.) քարոզում է Իսլամ:  

ՄահմեդականությանտարածմանպատճառներըոչթեմարգարեություննուվեհություննայլԱրևելյանժողովրդիվառերևակայությունըևբնատուրհակումներինհամապատասխանխոստումները:

ԳրեթեամբողջաշխարհումմահմեդականկրոնըամփոփվածէՂուրանի⁶մեջ: Ղուրանիհիմանակգաղափարախոսություննէ՝ՀավատալԱլահին,  հավատալհրեշտակներին, հավատալմարգարեին, հավատալՂուարանին,  հավտալհարությաննևդատաստանինևվերջապեսհավատալնախասահմանվածճակատագրին: Մահմեդականներիմոտերկրորդբառը ≤Ալահալէմն≥  է (Աստվածգիտե), կարելիէտանելզուգահեռներ. քրիստոնյանները  սրափոխարենասումեն ≤Աստվածկպատժի:≥

Բերեմ մի քանի օրիանկենր Ղուրանի Սայաթներից⁷

 

• ՇուտովքոՏէրըքեզկըտայեւդուգոհկըլինես
• Միթենաքեզորբչըգտաւեւպատսպարվեց:
• Իսկքեզմոլորւածգտաւեըառաջնորդեց:
• Եւքեզգտավաղքատեւհարստացրեց:
• Դուէլորբինմիանարգիր՛
• Մուարցողինէլդուրսմիանիր…
• Դուքունեքձերկրոնը, եւեսունեմիմկրոնը

Ամեն կրոն ունի իր աղանդները Իսլամը նույնպես բացառություն չէ:  Ամենաշատ աղանդ ունեցող կրոնքը Իսլամն է: ԱղանդներիցենօրիանկՇիանները, որոնքհամարվումենամենահինը,  Սիուննիները, Խարիջիտները, Կարմատները(սրամեջկայինբազմաթիվՔրիստոնիաններևՀրեաններ, իրենցգոյությունըավարտվելէդեռևսԽաչակրացարշավանքներիժամանակ, քանի-որնրանցգաղափարախոսությունըմարդասպանություննութալանէրօրատարներից), ամենանորաղնադըՔեարիմխանականներնեն(սատարածվածէՊարսկաստանում)

ՄահմեդակններնէլՔրիստոնիաններինմանպայքարմեջենաղադավորներիհետ: ԻսլամականժողովուրդըպատժումէնրանցովքերշեղվումեՂուրանիցևհետևումենմինորգաղափարի:

Իսլամը ունի իր վարդապետությունը, որով մարդկանց բաժանում է չորս դասակարգի. ա)միսուլէմներ, որոնք իրավունք ունեն վայելելու ամեն տեսակ արտոնություններ, բ)զըըմներ, սրանք իսլամական պետությունների հպատակներն են, գ)հարբիաններ, սրանք իսլամական երկրներից դուրս ապրող մահմեդականներ են, դ)մուստաիմներ – օտարահպատակ քրիստոնիաններ:  Նրանք ասում են, որ որքան բարձր է ազգի կուլտուրան այնքան էլ մեծ է բարություննը դեպի օտարները:  

Հարեմ, ստրկություն, պատերազմ և ատելություն դեպի ուսումն ու գիտությունը- ահա այն գլխավոր բառերը, որոնք պատճառ են եղել մահմեդականության հետամնացության: Մահմեդական տղարամրդու ուղեղը զբաղված է հարեմի գործերոով, իսկ հարեմի կանայք մտածում եմ միայն իրենց արտաքինի մասին, այպիսով երկու սեռերն էլ չունեն մտավոր աշխատանք:  Մահմեդականության առաջնորդները ունեն մի արտահայտություն ≤Մեզ վտանգավոր է դա իմանալ≥, այս նախադասության շնորհիվ ազատվում են, բոլոր մտավոր երևույթներից:

Իսլամը  տարիների ընթացքում չի զարգացել, դրա համար սովորաբար Իսլամականությանը ասում են նաև հետամնած կրոն: Ի տարբերություն քրիտոնեա ազգերի իսլամին հետևողները կառչած են Ղուրանի օրենքներից, նրանց կարելի է անվանել կրոնապաշտ: Սուրբ գրքի օրենքներով են պատժվում, սիրվում, ներվում, ամուսնանում: Իմ կարծիքով Իսլամականությունը շատ խորը և հետաքրքիր երևույթ է որը ես շատ մեծ հաճույքով ուսումնասիրեցի: Լինելով Քրիստոնեա պարտավոր եմ հարգել Մահմեդական ժողովրդին և բարիգադ չդնել  մահմեդ-քրիստոնա մարդկանց միջև:

≤Երբ ազգերի մրցման զէնքը գլխաւորապէս գիտութիւնն ու կրթութիւոնն է, մահմեդական տարրը չի կարող առաջադիմել, որովհետև շղթյված է Ղուրանի կաշկանդիչ գղափարներով. Իսլմաը դաւոանող պետությունները չեն կարող երկար գոյութիւն ունենալ, որևհետև թալանն ու կոտորածն է նրանց յատկանիշը≥

Դոկ. Պրիդոն

1. Մեջբերումն արել եմ.  Ե. Թոփչեան ≤Իսլամ≥ գրքից (1895թվ.)
2. Իսլամ- նշանակում է Աստծուն անձնատուր լինել
3. ՔԷաբե – Կա պնդում, որ Քէաբեն կառուցել է Իսմայելը Գաբրիել հրեշտայապետի օգնությամբ: Ասվում է, որ Քէաբեն  խորանարդաձև մի շինություն է, որի մեջ կա 360 կուռք:
4. Մահմեդ- ≤Մեծ է Աստւած, չըկայ Աստւած, բացի Աստծուց և ես նրա մարգարէն եմ≥:  Հենց Մահմեդն է Ալլահի կողմից ուղղարկված Մարգարեն:
5. Մահանալուց առաջ իր հետևողներին քարոզել էր ՝ ա) Արաբիայից հալածել բոլոր կռապաշտներին, բ) Հին Իսլամականների իրավունքները հավասարեցնել նոր ընդունողների հետ, գ) Մշտապես աղոթք անել
6. Ղուրան- ՄահմեդականներիՍբ.գիրք: Միժողովածուէզանազանքարոզերով, դատողություններով, պատվիրաններով:
7. Սայաթ- Ղուրանը կազմված է Սուրաններից (գլուխ), իսկ սայաթն էլ Սուրայի կետն է:

Օգտագործված գրականության ցանկ.

Ե. Թոփչեան – Իսլամ. Պատմական պատկերազարդ տեսություն (Թբիլիս 1899)